Fundacja Tumult oraz Centrum Sztuki Współczesnej „Znaki Czasu” w Toruniu zapraszają na największą w Polsce retrospektywną prezentację twórczości Billa Violi, jednego z najważniejszych artystów XX wieku, pioniera wideo-artu. Wystawa towarzyszy tegorocznej edycji Festiwalu Filmowego EnergaCAMERIMAGE, rozpocznie się 24 lipca i potrwa do 31 grudnia 2025 roku. To unikalna okazja dla mieszkańców Torunia, regionu i Polski, by obejrzeć w jednym miejscu 32 dzieła Billa Violi i zanurzyć się w jego niezwykłych wizjach, które nie tylko poruszają emocje, ale też zmuszają do głębokiej refleksji nad najważniejszymi sprawami naszego życia. Jego wystawy przyciągają dziesiątki tysięcy widzów na całym świecie, np. w Muzeum Guggenheima w Bilbao jego retrospektywę obejrzało ok. 710 tys. widzów.
Mistrz obrazu, dźwięku i duchowości
Bill Viola był jednym z pierwszych twórców sztuki współczesnej, którzy sięgnęli po techniki wideo, by używać ich jako narzędzi do tworzenia dzieł sztuki. Wypracował swój własny styl kreowania instalacji artystycznych przy pomocy ruchomych obrazów, oparty na głębokich studiach filozoficznych, psychologicznych i analizach dzieł dawnych mistrzów malarstwa (szczególnie XIII-XVII wieku). Artysta śledził i badał rozwijające się technologie rejestracji elektronicznego obrazu – od wczesnych technik analogowych aż po przełom cyfrowy i technologie HD – co pozwoliło mu odkryć i pokazać widzom, w jaki sposób emocje wpływają na nasze postrzeganie ludzi i zdarzeń, oraz jak często nasze oceny bywają powierzchowne i błędne.
.jpg&w=3840&q=100)
Bill Viola, fot. Kira Perov © Bill Viola Studio
Podczas gdy większość twórców wideo-artu koncentrowała się głównie na konceptualnej stronie swych realizacji plastycznych, Bill Viola z niezwykłym pietyzmem dopracowywał estetyczny kształt swoich prac, aż z czasem stały się one kompozycjami więcej niż malarskimi, wprowadzającymi widza w zachwyt, a jednocześnie niepokojącymi, zaskakującymi hiperrealistycznymi efektami wizualnymi i skojarzeniami, jakie wywołują.
Przez ponad 40 lat artysta tworzył instalacje wideo, performance i rejestracje, które nie były tradycyjnymi opowieściami filmowymi, lecz raczej wizualnymi asocjacjami, zestawieniami obrazów, które zmuszają nas do samodzielnego tworzenia opowieści. Bill Viola unikał narracji, skupiając się na tworzeniu kadrów, które przenoszą odbiorcę w inną rzeczywistość.
Dzieła Billa Violi często nawiązują do tradycyjnej ikonografii religijnej – zarówno formą, jak i treścią, ale są uniwersalizowane poprzez anonimizację przedstawionych postaci i zdarzeń. Odnajdujemy w nich echa średniowiecznych, renesansowych, barokowych i współczesnych obrazów, ale możemy też widzieć w nich jedynie grupy nieznanych osób, które biorą udział w przypadkowych zdarzeniach. Jego obrazy wyrastające ideowo z tego, co jest wspólne dla kultur Wschodu i Zachodu, wywołują czasem dziwne poczucie déjà vu – są imponującymi zapisami metamorfoz ludzkich stanów psychicznych i duchowych.
Viola pokazuje, że technologia wideo może być nie tylko narzędziem zwykłej rejestracji, ale i medium pozwalającym przekroczyć granice rzeczywistości i czasu – to właśnie dlatego wystawa w Toruniu nie jest zwykłym wydarzeniem artystycznym – to spotkanie ze sztuką, która porusza najgłębsze warstwy ludzkiej świadomości.
Wielka przestrzeń dla wielkiej sztuki
Prezentacja prac Billa Violi w Toruniu to przedsięwzięcie na ogromną skalę. Aby zapewnić odpowiednie warunki dla odbioru jego dzieł, w Centrum Sztuki Współczesnej „Znaki Czasu” powstały specjalnie zaprojektowane przestrzenie.
„To tak, jakby zbudować cztery domki jednorodzinne” – mówi Marek Żydowicz, kurator wystawy. Każdy z kubików ma około 120-130 metrów kwadratowych, jest skonstruowany z grubych ścian o wysokości 6 metrów i posiada sufit na wysokości ok. 5 metrów. Całość jest idealnie izolowana akustycznie specjalną wełną mineralną, co pozwoli widzom w pełni skupić się na odbiorze prac. Osiągnięcie takiej jakości zabudowy, która zadowoli Bill Viola Studio, było możliwe dzięki pomocy firmy Saint-Gobain (Isover, Rigips) i Ecophon.
Przygotowania do wystawy Billa Violi w Centrum Sztuki Współczesnej w Toruniu Agnieszka Bielecka. Dziennik Nowości
Rozpoczęliśmy też budowę niezbędnych konstrukcji w siedzibie Fundacji Tumult, gdzie zaprezentujemy 9 prac, a wśród nich słynne Inverted Birth (Odwrócone narodziny), pokazujące metaforycznie niejednoznaczność naszej drogi od narodzin do śmierci.
W tych unikatowych przestrzeniach zostaną zamontowane urządzenia projekcyjne, które umożliwią prezentację dzieł Violi w sposób zgodny z intencjami artysty. Tu konieczna była pomoc i sprzęt firmy 235 Media z Kolonii.
Przegląd najważniejszych dzieł
W Centrum Sztuki Współczesnej „Znaki Czasu” oraz siedzibie Fundacji Tumult zaprezentowane zostaną m.in. takie ikoniczne prace, jak:
- The Reflecting Pool (1977-79) – dzieło uważane za jedno z przełomowych w historii wideo-artu,
- The Greeting (1995) – inspirowane malarstwem renesansowym, ukazujące spotkanie trzech kobiet w zwolnionym tempie,
- The Crossing (1996) – wizualna metafora duchowej transformacji,
- The Quintet of the Astonished (2000) – mistrzowska analiza ekspresji ludzkich emocji,
- Inverted Birth (2014) – praca odwracająca porządek narodzin i śmierci,
- oraz poruszający cykl Martyrs (2014): Ziemia, Powietrze, Ogień i Woda – prezentujący duchową walkę człowieka w świecie żywiołów,
- Messenger – metaforyczny obraz stanu transformacji duchowej człowieka.
Ekspozycję podzielono między dwie lokalizacje – CSW „Znaki Czasu” oraz siedzibę Fundacji Tumult – każde z tych miejsc oferuje unikalne doświadczenia estetyczne i emocjonalne.
Wystawa, której nie można przegapić
Wystawa została sfinansowana przez Samorząd Województwa Kujawsko-Pomorskiego przy wsparciu Fundacji TUMULT oraz Urzędu Miasta Torunia, Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz CSW „Znaki Czasu”. To wydarzenie nie tylko dla miłośników sztuki współczesnej – to zaproszenie dla każdego, kto pragnie przeżyć chwile refleksji nad kondycją współczesnego człowieka, spojrzeć na sens swojego życia i siebie samego z nieco innej perspektywy. Jak mówi Marek Żydowicz, prezes Fundacji Tumult i kurator wystawy:
Bill Viola stworzył dzieła, które zapadają głęboko w świadomość i… podświadomość widzów. Jego ruchome obrazy odnoszą się do fundamentalnych spraw naszej egzystencji: narodzin, przemiany i śmierci; przekraczają rzeczywistość, której doświadczamy na co dzień. Jego instalacje to przestrzenie duchowych przeżyć i projekcje obrazów, do których opowieści tworzą odbiorcy. Ta wystawa to zaproszenie do wejścia w inny wymiar – inny rytm myśli, świat fizycznych i metafizycznych doznań. Dzięki niej Toruń stanie się unikalnym w Polsce miejscem spotkania ze sztuką, którą nie tylko „zalicza się”, ale której się doświadcza i głęboko przeżywa. Serdecznie zapraszam każdego, kto szuka czegoś więcej niż tylko anegdot, prowokacji lub estetycznych popisów.
W dobie szybkich bodźców i pędzącej rzeczywistości, sztuka Billa Violi zatrzymuje czas, skłania do refleksji i otwiera przestrzeń duchową. To wystawa, która nie pozostawia obojętnym.
Informacje praktyczne
Wystawa zostanie otwarta w dwóch lokalizacjach – Centrum Sztuki Współczesnej „Znaki Czasu”, ul. Wały gen. Sikorskiego 13 oraz siedzibie Fundacji Tumult przy Rynku Nowomiejskim 28 – i potrwa od 24 lipca do 31 grudnia 2025 roku. Zachęcamy do śledzenia strony internetowej CSW „Znaki Czasu” oraz Festiwalu EnergaCAMERIMAGE, gdzie będą pojawiać się szczegółowe informacje dotyczące godzin otwarcia, biletów i wydarzeń towarzyszących.