Fundacja Tumult oraz Centrum Sztuki Współczesnej „Znaki Czasu” w Toruniu zapraszają na największą w Polsce retrospektywną prezentację twórczości Billa Violi, jednego z najważniejszych artystów XX wieku, pioniera wideo-artu. To unikalna okazja dla mieszkańców Torunia, regionu i Polski, by obejrzeć w jednym mieście 32 dzieła Billa Violi i zanurzyć się w jego niezwykłych wizjach, które nie tylko poruszają emocje, ale też zmuszają do głębokiej refleksji nad najważniejszymi sprawami naszego życia. Jego wystawy przyciągają dziesiątki tysięcy widzów na całym świecie, np. w Muzeum Guggenheima w Bilbao jego retrospektywę obejrzało ok. 710 tys. widzów.
Wystawa została zorganizowana w ścisłej współpracy z Bill Viola Studio, kierowanym przez Kirę Perov – żonę artysty, jego wieloletnią współpracowniczkę i współautorkę ekspozycji. Za projekt przestrzeni odpowiada Bobby Jablonski z Bill Viola Studio, który zaprojektował aranżację sal doskonale wpisującą się w założenia ideowe wystawy.
Wydarzenie towarzyszące tegorocznej edycji Festiwalu Filmowego EnergaCAMERIMAGE rozpocznie się 24 lipca i potrwa do 31 grudnia 2025 roku.
Mistrz obrazu, dźwięku i duchowości
Bill Viola był jednym z pierwszych twórców sztuki współczesnej, którzy sięgnęli po techniki wideo, by używać ich jako narzędzi do tworzenia dzieł sztuki. Wypracował swój własny styl kreowania instalacji artystycznych przy pomocy ruchomych obrazów, oparty na głębokich studiach filozoficznych, psychologicznych i analizach dzieł dawnych mistrzów malarstwa (szczególnie XIII- XVII wieku). Artysta śledził i badał rozwijające się technologie rejestracji elektronicznego obrazu – od wczesnych technik analogowych aż po przełom cyfrowy i technologie HD – co pozwoliło mu odkryć i pokazać widzom, w jaki sposób emocje wpływają na nasze postrzeganie ludzi i zdarzeń, oraz jak często nasze oceny bywają powierzchowne i błędne.
.jpg&w=3840&q=100)
Bill Viola, fot. Kira Perov © Bill Viola Studio
Podczas gdy większość twórców wideo-artu koncentrowała się głównie na konceptualnej stronie swych realizacji plastycznych, Bill Viola z niezwykłym pietyzmem dopracowywał estetyczny kształt swoich prac, aż z czasem stały się one kompozycjami więcej niż malarskimi, wprowadzającymi widza w zachwyt, a jednocześnie niepokojącymi, zaskakującymi hiperrealistycznymi efektami wizualnymi i skojarzeniami, jakie wywołują.
Przez ponad 40 lat artysta tworzył instalacje wideo, performance i rejestracje, które nie były tradycyjnymi opowieściami filmowymi, lecz raczej wizualnymi asocjacjami, zestawieniami obrazów, które zmuszają nas do samodzielnego tworzenia opowieści. Bill Viola unikał narracji, skupiając się na tworzeniu kadrów, które przenoszą odbiorcę w inną rzeczywistość.
Dzieła Billa Violi często nawiązują do tradycyjnej ikonografii religijnej – zarówno formą, jak i treścią, ale są uniwersalizowane poprzez anonimizację przedstawionych postaci i zdarzeń. Odnajdujemy w nich echa średniowiecznych, renesansowych, barokowych i współczesnych obrazów, ale możemy też widzieć w nich jedynie grupy nieznanych osób, które biorą udział w przypadkowych zdarzeniach. Jego obrazy wyrastające ideowo z tego, co jest wspólne dla kultur Wschodu i Zachodu, wywołują czasem dziwne poczucie déjà vu – są imponującymi zapisami metamorfoz ludzkich stanów psychicznych i duchowych.
Viola pokazuje, że technologia wideo może być nie tylko narzędziem zwykłej rejestracji, ale i medium pozwalającym przekroczyć granice rzeczywistości i czasu. To właśnie dlatego wystawa w Toruniu nie jest zwykłym wydarzeniem artystycznym, lecz spotkaniem ze sztuką, która porusza najgłębsze warstwy ludzkiej świadomości.
Wielka przestrzeń dla wielkiej sztuki
Prezentacja prac Billa Violi w Toruniu to przedsięwzięcie na ogromną skalę. Aby zapewnić odpowiednie warunki dla odbioru jego dzieł, w Centrum Sztuki Współczesnej „Znaki Czasu” powstały specjalnie zaprojektowane przestrzenie.
- To tak, jakby zbudować w wielkiej Sali ekspozycyjnej o powierzchni 1000 metrów kwadratowych i wysokości 8 metrów cztery oddzielne domki jednorodzinne – mówi Marek Żydowicz, kurator wystawy. Każdy z nich ma około 130 metrów kwadratowych, jest skonstruowana z grubych ścian o wysokości 6 metrów i posiada sufit na wysokości ok. 5 metrów. Całość została zaizolowana akustyczną wełną mineralną, co pozwoli widzom w pełni skupić się na odbiorze prac. Osiągnięcie takiej jakości zabudowy, która zadowoli Bill Viola Studio, było możliwe dzięki wsparciu firmy Saint-Gobain (marki Isover, Rigips oraz Ecophon).
Przygotowania do wystawy Billa Violi w Centrum Sztuki Współczesnej w Toruniu Agnieszka Bielecka. Dziennik Nowości
Rozpoczęliśmy też budowę niezbędnych konstrukcji w siedzibie Fundacji Tumult, gdzie zaprezentujemy 9 prac, a wśród nich słynne Inverted Birth (Odwrócone narodziny), pokazujące metaforycznie niejednoznaczność naszej drogi od narodzin do śmierci.
W tych unikatowych przestrzeniach zostaną zamontowane urządzenia projekcyjne, które umożliwią prezentację dzieł Violi w sposób zgodny z intencjami artysty. Tu konieczna była pomoc i sprzęt firmy 235 Media z Kolonii.
Wystawie towarzyszy bogato ilustrowany niemal 200 stronicowy katalog opracowany przez Marka Żydowicza i Kirę Perov, zawierający znakomity wywiad z Billem Violą przeprowadzony przez Johna Hanhardta.
- Bill Viola był pionierem wykorzystania w sztuce technik wideo i jednym z największych artystów sztuki współczesnej. Zapraszam na największą w Polsce wystawę jego wyjątkowych prac. W Bilbao jego dzieła obejrzało 700 tysięcy osób. Mam nadzieję, że w Toruniu frekwencja także będzie wysoka- mówi marszałek Piotr Całbecki.
Przegląd najważniejszych dzieł
W Centrum Sztuki Współczesnej „Znaki Czasu” oraz siedzibie Fundacji Tumult zaprezentowane zostaną m.in. takie znamienite prace, jak:
- The Reflecting Pool (1977-79/1997) – dzieło uważane za jedno z przełomowych w historii wideo-artu,
- The Greeting (1995) – inspirowane malarstwem renesansowym, ukazujące spotkanie trzech kobiet w zwolnionym tempie,
- The Crossing (1996) – wizualna metafora duchowej transformacji,
- The Quintet of the Astonished (2000) – mistrzowska analiza ekspresji ludzkich emocji,
- Inverted Birth (2014) – praca odwracająca porządek narodzin i śmierci,
- oraz poruszający cykl Martyrs (2014): Ziemia, Powietrze, Ogień i Woda – prezentujący duchową walkę człowieka w świecie żywiołów,
- The Messenger (1996)– metaforyczny obraz stanu transformacji duchowej człowieka.
Ekspozycję podzielono między dwie lokalizacje – CSW „Znaki Czasu” oraz siedzibę Fundacji Tumult – każde z tych miejsc oferuje unikalne doświadczenia estetyczne i emocjonalne.
Wystawa, której nie można przegapić
Wystawa została sfinansowana przez Samorząd Województwa Kujawsko-Pomorskiego przy wsparciu Fundacji TUMULT oraz Urzędu Miasta Torunia, Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz CSW „Znaki Czasu”. To wydarzenie nie tylko dla miłośników sztuki współczesnej – to zaproszenie dla każdego, kto pragnie przeżyć chwile refleksji nad kondycją współczesnego człowieka, spojrzeć na sens swojego życia i siebie samego z nieco innej perspektywy. Jak mówi Marek Żydowicz, prezes Fundacji Tumult i kurator wystawy:
Bill Viola stworzył dzieła, które zapadają głęboko w świadomość i… podświadomość widzów. Jego ruchome obrazy odnoszą się do fundamentalnych spraw naszej egzystencji: narodzin, przemiany i śmierci; przekraczają rzeczywistość, której doświadczamy na co dzień. Jego instalacje to przestrzenie duchowych przeżyć i projekcje obrazów, do których opowieści tworzą odbiorcy. Ta wystawa to zaproszenie do wejścia w inny wymiar – inny rytm myśli, świat fizycznych i metafizycznych doznań. Dzięki niej Toruń stanie się unikalnym w Polsce miejscem spotkania ze sztuką, którą nie tylko „zalicza się”, ale której się doświadcza i głęboko przeżywa. Serdecznie zapraszam każdego, kto szuka czegoś więcej niż tylko anegdot, prowokacji lub estetycznych popisów.
W dobie szybkich bodźców i pędzącej rzeczywistości, sztuka Billa Violi zatrzymuje czas, skłania do refleksji i otwiera przestrzeń duchową. To wystawa, która nie pozostawia obojętnym.
Informacje praktyczne
Wystawa zostanie otwarta w dwóch lokalizacjach – Centrum Sztuki Współczesnej „Znaki Czasu”, ul. Wały gen. Sikorskiego 13 oraz siedzibie Fundacji Tumult przy Rynku Nowomiejskim 28 – i potrwa od 24 lipca do 31 grudnia 2025 roku.
Zachęcamy do śledzenia strony internetowej CSW „Znaki Czasu” oraz Festiwalu EnergaCAMERIMAGE, gdzie będą pojawiać się szczegółowe informacje dotyczące godzin otwarcia, biletów i wydarzeń towarzyszących.
Wszystkie prace wideo Billa Violi zostały wypożyczone dzięki uprzejmości Bill Viola Studio, z wyjątkiem Room for St. John of the Cross, która została życzliwie udostępniona przez Museum of Contemporary Art w Los Angeles dzięki wsparciu The El Paso Natural Gas Fund for California Art.
Organizatorzy: Fundacja Tumult / Festiwal EnergaCAMERIMAGE
Centrum Sztuki Współczesnej "Znaki Czasu" w Toruniu
Kuratorzy: Marek Żydowicz i Kira Perov
Dyrektorka CSW "Znaki Czasu": Anna Kompanowska
Koordynacja: Agnieszka Swoińska
Produkcja: Michał Prewysz-Kwinto
Instalacja: Ulrich Leistner, Ludger Hennig (235 Media), Radosław Radecki
(MaxBud), Wojciech Ruminski (CSW "Znaki Czasu"), Adam Żuchliński
Promocja: Aleksandra Śmiechowska, Dorota Wąsik, Urszula Gawlak-Kuś, Aleksandra Paprocka
Kooperacja: Joanna Górska, Janusz Grocki, Joanna Kalińska, Karolina Kowalska,
Anna Kozik, Robert Małkiewicz, Daria Pysiak, Oliwia Tracz
Konserwator CSW „Znaki Czasu”: Mirosław Wachowiak
Wystawa została zorganizowana we współpracy z BILL VIOLA STUDIO
Dyrektorka: Kira Perov
Dyrektor techniczny i projektant wystawy: Bobby Jablonski
Koordynacja kuratorska: Gene Zazzaro
Archiwum: Astra Price
Produkcja albumu poświęconego wystawie:
Skład: Dorota Wąsik
Tłumaczenie: Mateusz Graj
Redakcja: Marek Żydowicz, Magdalena Sobolewska, Michał Prewysz-Kwinto
Współpraca: Kira Perov/Bill Viola Studio, Monika Jasińska, Marcelina Jarmolińska, Anna Stefańska
Specjalne podziękowania dla Elisabeth Zachella – The Solomon R. Guggenheim Museum
Organizatorzy pragną wyrazić wdzięczność Piotrowi Całbeckiemu – Marszałkowi Województwa Kujawsko-Pomorskiego, Pawłowi Gulewskiemu – Prezydentowi Miasta Torunia, Adamowi Szponce – Zastępcy Prezydenta Miasta Torunia oraz Edycie Maciei-Morzuch – Dyrektor Departamentu Promocji Urzędu Marszałkowskiego Województwa Kujawsko-Pomorskiego. Bez ich nieocenionego wsparcia realizacja wystawy nie byłaby możliwa.
Organizatorzy składają także podziękowania Bill Viola Studio za użyczenie prac prezentowanych na wystawie oraz Museum of Contemporary Art w Los Angeles, The El Paso Natural Gas Fund for California Art za wypożyczenie dzieła Room for St. John of the Cross.
Specjalne podziękowania dla Toma Callasa.
Specjalne podziękowania dla Agnieszki Trybulec i Moniki Samockiej (Saint-Gobain Construction Products Polska) oraz Joanny Pepłowskiej (MPO Sp. z o. o. w Toruniu).
Głównym partnerem wystawy jest Samorząd Województwa Kujawsko-Pomorskiego.
Wystawa współfinansowana ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej oraz Miasta Torunia.