Podsumowanie 2006

THE ‘DECISIVE MOMENT' REVISITED. WYSTAWA FOTOGRAFII WYBITNYCH AUTORÓW ZDJĘĆ FILMOWYCH Z AMERYKAŃSKIEGO STOWARZYSZENIA AUTORÓW ZDJĘĆ FILMOWYCH ASC

Wystawa fotografii przygotowana była przez Amerykańską Akademię Filmową wraz z Amerykańskim Stowarzyszeniem Autorów Zdjęć Filmowych, przy udziale Ambasady Stanów Zjednoczonych w Warszawie. Ekspozycja stanowiła niepowtarzalną okazję obejrzenia 70 dzieł wykonanych przez laureatów i nominowanych do Oskara operatorów, zrzeszonych w Amerykańskim Stowarzyszeniu ASC. Fotografie po raz pierwszy zostały zaprezentowane w 2005 roku w Akademii podczas ceremonii rozdania Oskarów.

Poniżej znajdziecie państwo pełne teksty wystąpień niektórych panelistów:


Wojciech Z. Dziomdziora
Sytuacja prawna operatorów obrazu w polskim prawie - argumenty prawne za uznaniem operatora obrazu za współtwórcę utworu audiowizualnego.

Lucyna Sas-Swadźba
Prawa operatorów obrazu jako współtwórców w polskim prawie. Kierunki nowelizacji prawa autorskiego.

Eva Ribera
Photography Directors' Author Rights.


A oto podsumowanie Camerimage Forum 2006:

Po raz drugi w ramach festiwalu Camerimage odbył się panel prawniczy. W tym roku podzielono go na dwie części. Pierwsza dotyczyła kwestii prawnych związanych z własnością dzieła i uznawaniu autorów zdjęć filmowych za współtwórców, druga zaś - warunków pracy w przemyśle filmowym. A oto relacja z tegorocznych obrad:

OPERATOR TEŻ AUTOR
Spotkanie rozpoczął Nigel Walters z Brytyjskiego Stowarzyszenia Autorów Zdjęć Filmowych który poinformował o deklaracji BBC dotyczącej odejścia tej instytucji od produkcji filmów na materiałach światłoczułych na rzecz filmowania w formacie HD ["HD Broadcast, quality or quantity? Preserving the Vision"].

Walters wskazał, że taka decyzja przypomina "wylewanie dziecka z kąpielą". "W oczach laików określenie ‘cyfrowa' jest gwarantem jakości, w oczach autorów zdjęć filmowych to powszechne przekonanie jest błędne" - mówił. Wskazywał na niebezpieczeństwo związane ze stanowiskiem BBC. Może one bowiem pociągnąć za sobą również decyzje innych firm, które mogą przedstawić podobne deklaracje. Uczyniły to już np. National Geographic i Discovery Channel.

Kees Van Oostrum, przedstawiciel Amerykańskiego Stowarzyszenia Autorów Zdjęć Filmowych stwierdził, że operatorzy powinni mieć wpływ na wybór medium, za pomocą którego będą przedstawiać swoje prace. Zwrócił uwagę na zauważalny w ostatnim czasie powrót do formatu 16 mm tzw. "super sixteen". Jak się okazuje w przypadku cyfrowego zapisu obrazu, bardzo wysokie koszty pochłania etap post produkcji. Filmowanie w systemie HD przysparza wielu problemów, które doskonale znane są operatorom, ale nie wiedzą o nich decydenci finansowi.

Michael Neubauer zasugerował, że z osobami odpowiedzialnymi za finanse w filmie należy rozmawiać "w ich języku", a więc wskazywać przede wszystkim na zwiększenie kosztów, które niesie za sobą przejście na format HD, unikać natomiast używania argumentów natury artystycznej czy estetycznej.

Goszczący na forum prawnicy w swoich wystąpieniach przedstawili też różne regulacje sytuacji prawnej autorów zdjęć filmowych jako współtwórców obrazu, obowiązujące w ich krajach.

Hiszpańska adwokat Eva Ribera przybliżyła zgromadzonym stan prawny obowiązujący w Hiszpanii i Ameryce Łacińskiej ["Cinematographer Rights in Europe and Latin America"/" Prawa autora zdjęć w Europie i w Ameryce Łacińskiej"]. W Hiszpanii obowiązuje zamknięty katalog autorów filmu, w którym nie uwzględniono autorów zdjęć. Za modelową uznała regulację obowiązującą w Meksyku, gdzie autor zdjęć filmowych jest uznawany za współautora dzieła. Ribera zachęcała operatorów do tworzenia organizacji branżowych, gdyż tylko wspólne działanie może przynieść wymierne efekty.

Adwokat Christlieb Klages z Niemiec ["Different National Laws - European Regulations - Multinational Treaties"/ "Prawa narodowe - przepisy europejskie - traktaty międzynarodowe"] opowiedział o międzynarodowych regulacjach dotyczących prawa własności intelektualnej. Ich początek datuje się na rok 1897 kiedy to z inspiracji Wiktora Hugo powstała Konwencja Borna. Wprowadziła ona wiele wciąż obowiązujących standardów. Klages wskazał również na prawo wspólnotowe jako podstawę prawną do dochodzenia swoich praw autorskich. Jedna z dyrektyw unijnych mówi o tym, że twórcą filmu jest jego reżyser pozostawia jednak swobodę państwom członkowskim do uznawania także innych osób jako współtwórców.

Polską regulację przybliżyła zgromadzonym adwokat Lucyna Sas-Swadźba ["The rights of the Cinematographer as co-autor in the Polish law, directions of authorship rights amendment"]. Polskie prawo własności intelektualnej uznaje autora zdjęć filmowych za współtwórcę filmu. Prelegentka przytoczyła też orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z maja tego roku, które rozszerza katalog współtwórców filmu.

Wojciech Dziomdziora, członek KRRiTv nawiązując do deklaracji BBC zauważył, że transmisja w formacie HD nie oznacza, iż materiały muszą być w tym formacie produkowane. Odniósł się również do przytoczonego przez Lucynę Sas - Swadźba orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, mówiąc iż poprzez rozszerzenie katalogu osób uznawanych za twórców dzieła osłabiono w pewien sposób pozycję osób które już wcześniej były przez ten katalog wymienione.

Niemiecką batalię o prawo autorów zdjęć filmowych do uznania ich za autorów filmu przedstawił Jost Vacano ["The Cinematographer - Creative Partner in Filmmaking"].

STOP REKLAMOM W CZASIE FILMÓW
Szeroko dyskutowana była kwestia podnoszona już na zeszłorocznym Panelu Prawniczym w ramach festiwalu Camerimage dotycząca inicjatywy na rzecz nie przerywania filmów reklamami czyli kwestii zachowania integralności dzieła. Eva Ribera przedstawiła hiszpańską regulację prawną w tym zakresie ["Right of Integrity in Television Film Broadcasting"]. W Hiszpanii możliwość ingerencji w gotowy film jest ściśle sankcjonowana. Wyliczono tam zmiany jakie mogą być wprowadzone do finalnego obrazu, takie jak np. logo stacji telewizyjnej w rogu ekranu. Zauważyła, że w drodze prawnej wykładni, katalog ten może być rozszerzony, gdyż opowiada się za tym zarówno doktryna jak i praktyka sądowa. Na mocy hiszpańskich regulacji, reklamy mogą przerywać wyświetlany w telewizji film fabularny co 45 minut, natomiast w przypadku serialu - co 25 minut. Ribera uważa, iż niedopatrzeniem legislatora jest brak ustawowego uregulowania sprawy zakazu wyświetlania reklam w kluczowych momentach filmów, jak to często ma niestety miejsce w praktyce.

Wojciech Dziomdziora przybliżył uczestnikom panelu regulacje wynikające z Unijnej Dyrektywy o telewizji bez granic 89/552/WG [Filmwork integrity and its disruption by advertising break In commercial TV stations In regard to the authorship right"]. Według tego aktu prawa wspólnotowego w ciągu godziny projekcji telewizyjnej może być wyświetlane 12 minut reklam. Łącznie zaś suma czasu wyświetlania reklam nie może przekroczyć 20 procent dziennego czasu nadawania danej stacji. Dziomdziora przedstawił oficjalną odpowiedź KRRiTv na apel wystosowany w zeszłym roku przez uczestników panelu Camerimage [ponowiony w tym roku], który został przedstawiony zarówno radzie, jak i Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej oraz Marszałkom Sejmu i Senatu.

Podkreślił, iż wyświetlanie reklam w czasie emisji filmu jest zakazane w telewizji publicznej. KRRiTv wskazuje jednak, iż większość zysków stacji telewizyjnych pochodzi z emisji reklam, zanotowano również duży wzrost przychodów z tego tytułu w ciągu ostatniego roku. "Ten problem to również konflikt na styku prawa publicznego - prawa nadawczego z prawem cywilnym którego częścią jest prawo autorskie i prawo własności intelektualnej" - mówił Dziomdziora.

OPERATOROM PRACUJE SIĘ CORAZ GORZEJ
W drugiej części panelu dyskutowano o pogarszających się warunkach pracy w przemyśle filmowym, które ograniczają możliwości autorów zdjęć filmowych. Johannes Kirchlechner opisał sytuację jaka panuje w Niemczech ["Shooting Fiction Films for TV: the Working Conditions in Germany"]. Wskazywał na zmniejszenie ilości produkowanych filmów oraz ilości miejsc pracy w przemyśle filmowym. Większość firm producenckich należy w Niemczech bezpośrednio do stacji telewizyjnych co wpływa źle na jakość tworzonych obrazów. Nie są one bowiem oceniane pod względem artystycznym, ale stricte komercyjnym. Niemiecki system płacowy opierający się na stałej stawce dziennej lub tygodniowej nie koresponduje też zdaniem Kirchlechnera z rzeczywistym nakładem pracy, jaką wkłada w powstanie filmu cała ekipa.

Dr. Michael Neubauer wypunktował problemy dotykające niemieckiego przemysłu filmowego i zatrudnionych w nim ludzi ["Working Conditions In AV media: Developing Protection Strategies"]. Główne problemy to: system stałej stawki nie odpowiadający rzeczywistemu czasowi pracy, dumping stosowany przez niektórych zwłaszcza młodych filmowców, czy nieuczciwe kontrakty. Neubauer przedstawił gościom strategie, które w jego przekonaniu pomogą rozwiązać wiele z tych problemów. Przede wszystkim wskazywał na konieczność jasnego określenia celów, aby dobrać do nich odpowiednie środki prawne. Zdaniem Neubauera najważniejsze cele w tej chwili to: pilnowanie litery prawa, pilnowanie kontraktów i ich zgodności z obowiązującymi regulacjami, wzmacnianie pewności siebie osób zatrudnionych w przemyśle filmowym oraz budowanie więzi pomiędzy członkami ekip filmowych, ochrona indywidualnych osób oraz całych ekip filmowych przed konsekwencjami ich występowania w obronie swoich praw, oraz podniesienie profesjonalizmu wykonywanej pracy.

Neubauer przedstawił też działania niemieckiej organizacji "Die Filmschaffenden" (The Filmmakers) polegające na kontrolowaniu legalności kontraktów zawieranych przez filmy producenckie z członkami ekip filmowych. System ochrony praw tych pracowników jest anonimowy i nie niesie ze sobą żadnego ryzyka dla osoby występującej w obronie swoich praw. To narzędzie kontroli prawidłowości i legalności kontraktów w przemyśle filmowym uczestnicy panelu uznali za bardzo dobrą, warta upowszechnienia metodę. Ich zdaniem może ona być ważnym czynnikiem wpływającym na poprawę warunków pracy panujących w branży.